چگونه بدون قطب‌نما گم نشويم؟

فرض كنيد گم شده‌ايد و وسط ناكجا آباد ايستاده‌ايد و نمی‌دانيد چه بايد بكنيد. دو نكته مهم را در لحظه‌ای كه احساس می‌كنيد گم شده‌ايد فراموش نكنيد: اول اين كه آرامش خودتان را حفظ كنيد و ديگر اين كه عاقلانه فكر كنيد. شما می‌توانيد مدتها بدون غذا زندگی كنيد. فقط بايد آب پيدا كنيد.

در این مطلب بيشتر از اين كه بخواهيم بدانيم چه مهارت‌هايی برای زنده ماندن لازم است، سعی می‌شود نحوه يافتن راه بدون استفاده ازقطب‌نما را ياد بگيریم.

برای شروع بد نيست از يك ارتفاع بالا برويد و خوب اطراف را ببينيد. سعی كنيد تا ردی از عبور انسان را در حوالی خود پيدا كنيد. اگر چيزی پيدا نكرديد بهتر است تصميم بگيريد كه در كدام مسير بايد حركت كنيد. اگر نقشه‌ای در دست نداريد سعی كنيد عوارض طبيعی اطرافتان را بر روی يك كاغذ بكشيد. شمال و جنوب را همان‌طور كه كمی پايين‌تر خواهيم گفت روی آن مشخص كنيد. اگر هم نقشه دارید مكان خود را تعيين كنيد.

آسمان آبی و ابر سفيد

با يك روش بسيار دقيق شروع می‌كنيم. اين روش نياز به آسمان صاف و زمان زياد دارد. يكي از محاسن اين روش اين است كه احتياج به هيچ وسيله‌ خاصی (كه در طبيعت نيست) ندارد. يك شاخه درخت يك متری، دو قلوه سنگ هم اندازه ، يك سنگ بزرگتر  و چيزی كه شبيه به ريسمان برايتان عمل كند همه وسايلی است كه نياز داريد.

در طول روز قبل از ظهر شاخه يك متری را به صورت عمود درون زمين فرو ببريد. زمين مورد استفاده برای اين روش بايد كاملا صاف باشد. در مرحله بعد در انتهای سايه چوب يكی از قلوه سنگ‌ها را قرار دهيد. ريسمان را در انتهای ديگر چوب جايی كه به زمين فرو رفته است ببنديد. سنگ بزرگتر را به ريسمان گره بزنيد و از اين طريق يك دايره روی خاك ترسيم كنيد. حال نوبت صبر كردن است. آنقدر صبر كنيد كه هوا رو به تاريكی برود. در طول روز سايه‌ چوب بلند است هر چه به سمت ظهر نزدیکتر می شوید سايه‌ كوتاهتر می‌شود و بعد از ظهر روند بلند شدن سايه‌ باز هم تكرار می‌شود. وقتی سايه در كوتاهترين حد خود قرار دارد بايد با يكی از قلوه سنگ‌ها در انتهای سايه چوب نشانه(ظهر) قرار دهيد. سمتی كه شاخه سايه‌اش كوتاهتر است در نيم كره شمالی زمين، شمال را نشان مي‌دهد. به راحتی می‌توانید جنوب و شرق و غرب را پيدا كنيد. با تقسيم بندی مناطق بدست آمده می‌توان ساعت درست كرد.

بدون سايه بالا سر

اما اگر سايه‌ای در كار نبود با نشانه‌هايی كه در طبيعت است نيز می‌توان راه را پيدا كرد. اولين راه در جايی به دردتان خواهد خود كه تعداد زيادی درخت و گياه وجود داشته باشد. شاخه‌های درختان بيشتر رو به جنوب كه آفتاب بيشتری دارد رشد می‌كنند . البته در يك نگاه كلی می‌توان پی به اين موضوع برد بنابراين درختان را به صورت تكی برانداز نكنيد. خزه‌هايی كه روی تنه درختان رشد می‌كند بيشتر گرايش به سمت شمالی درخت دارند تا سمت جنوب آن؛ پس سمت شمالی درخت رطوبت بيشتری دارد. اگر با تنه بريده يك درخت مواجه شديد به خط‌های درون تنه توجه كنيد. سمت جنوب درخت كه بيشتر از آفتاب بهره‌مند است، بيشتر رشد می‌كند. در بهار برف سمت جنوبی كوه‌ها زود‌تر از سمت شمالی آنها آب می‌شود. همچنين گياهانی كه سمت جنوبی كوهستان رشد می‌كنند از گياهان سمت شمال ساقه‌های كلفت‌تری دارند. ميوه‌های سمت شمال ديرتر از سمت جنوب كوهستان می‌رسند.

البته نشانه‌های موجود در طبيعت به تنهايی نبايد مورد استفاده قرار گيرد چرا كه اين نشانه‌‌ها با عوامل دیگر مثل باد تغيير می‌كند. حيوانات هم می‌توانند در يافتن شمال و جنوب به ما كمك كنند. مثلا مورچه‌‌ها خاك لانه‌هايشان را در سمت جنوبی لانه می‌ريزند تا شايد بعد از ظهر‌ها از سايه آن تل خاك استفاده كنند و سنجاب و داركوب لانه‌هايشان را در سمت شرقی درخت می‌سازند.

 ستاره‌ قطبی 

در طول شب می‌توانيد از طريق ستاره‌ها مسير خود را پيدا كنيد ، در عين حال مواظب راه رفتن خود در تاريكی باشيد چرا كه هم ممكن است ليز بخوريد هم اين كه ستاره‌ها را گم كنيد و بی‌جهت دور خود بچرخيد.

وقتي در نيم كره شمالی گم شده‌ايد ستاره قطبی اولين چيزی است كه بايد پيدايش كنيد. يكی از ساده‌ترین راههای پيدا كردن آن، ديدن صورت فلكی دب اكبر(خرس بزرگ) است. آن را به صورت يك ملاقه هم می‌توان در آسمان يافت. اگر فاصله دو ستاره آخر اين صورت فلكی را 5 برابر كنيد به ستاره قطبی می‌رسيد. ستاره قطبی خود اولين ستاره صورت فلكی دب اصغر يا خرس كوچك است. در نيم كره جنوبی بايد صورت فلكی صليب جنوبی را پيدا كنید.

ساعت آنالوگ

راه ديگر استفاده از ساعت مچی آنالوگ است. با استفاده از زمان می‌توانيد جهت شمال يا جنوب را پيدا كنيد. ساعت را دقيقا روبروی خود نگه دارید. و عقربه ساعت شمار ( عقربه كوچكتر) همانی كه با رنگ قرمز در تصوير نشان داده شده است را به طرف خورشيد نشانه بگيرید. زاويه بين ساعت 12 و عددی را که عقربه ساعت شمار نشان می دهد(در این تصویر عدد يك) را به دو قسمت تقسيم كنيد. امتداد اين ميانه جنوب است. اين روش برای زمانی خوب است كه در حوالی نيمروز قرار داريد.

اين روزها خيلی ها ساعت ديجيتال استفاده می‌كنند. اگر ساعت آنالوگ ندارید می توانید روی كاغذ يك ساعت عقربه‌دار نقاشی كنيد و طبق روش بالا عمل كنيد.

از روشی كه گفته شد می‌توان در روز‌های ابری هم استفاده كرد. مهم پيدا كردن مكان خورشيد در آسمان است. 

 قطب‌نمای سوزنی

روش دیگر درست کردن قطب‌نمای سوزنی است. برای این کار احتياج به يك سوزن نازك و يك ليوان آب داريد. سوزن را به آرامی به صورت شناور  روی سطح آب قرار دهيد. فقط بايد كمی صبوری به خرج دهيد. سه راه برای قرار دادن سوزن بر روی آب وجود دارد: سوزن را روی يك تكه كاغذ قرار دهيد. چه كاغذ شناور بماند يا فرو برود هيچ مشكلی ايجاد نخواهد شد. اگر كاغذ در آب فرو برود سوزن روی آب شناور می‌ماند. اگر روی سوزن كمی روغن بماليد كار برايتان آسانتر می‌شود. سوزن را با چنگال هم می‌توان به آرامی وارد آب كرد طوریكه غرق نشود.

قبل از اين كه سوزن را در آب بيندازيد با مالش دادن آن در یک جهت به آهن‌ربا، چاقو و یا مالیدن آن فقط در یک جهت به پارچه‌ ابریشمی یا پنبه‌ای، سوزن مغناطیسی یا قطبی درست كنيد. مانند سوزن قطب‌نما.

مثلاً با 30 بار مالش دادن سوزن به آهنربا از طرف خودتان به سمت بیرون، سوزن به اندازه‌ کافی خاصیت آهنربایی پیدا می‌کند. همچنین مالش سر سوزن از پایین به بالا بر پارچه‌ ابریشمی باعث می‌شود که سر سوزن نقطه شمال را نشان دهد). حتی می‌توانید آن ‌را در یک جهت میان موهای سر خود بکشید. توجه کنید که همیشه فقط در یک جهت مالش دهید.

حال اگر آن‌ را روی یک چوب‌ پنبه یا پوشال کوچک قرار دهید (سوزن را به چوب‌پنبه چسب بزنید، یا درون آن فرو کنید؛ یا در دو طرف سوزن چوب‌پنبه‌هایی کوچک فرو کنید)، و روی آب (آب راکد یا ظرفی پر از آب) شناور كنيد، مانند یک قطب‌نما عمل می‌کند، و سر سوزن رو به شمال می‌چرخد.

منبع: پایگاه اینترنتی امدادگران ایران